4. عملیات تخریب ساختمان های موجود
مطابق با مفاد بند 1-2-1 نشریه 55، یکی از اقدامات لازم در بحث تحویل و تجهیز کارگاه، موضوع تخریب ساختمان‌های موجود در زمین کارگاه می‌باشد. متأسفانه با توجه به عدم شناخت و تجربه کافی در خصوص عملیات تخریب، سالانه تعداد بی‌شماری پروانه حقوقی و کیفری در خصوص خسارات ناشی از این موضوع در سازمان قضایی کشور تشکیل‌شده و ناظرین، مالکین و مجریان متعددی را دچار مشکلات عمده‌ای نموده است که در قسمت‌های بعدی، بخشی از این حوادث را ارائه و بررسی خواهیم کرد.
در این بخش در ابتدا قصد داریم به بررسی تعریف عملیات «تخریب ساختمان‌های موجود»، پرداخته و سپس کلیه نکات مربوط به هر مرحله از این عملیات را بررسی نماییم.
مطابق با مفاد بند 1-2-1 نشریه 55، در تخریب ساختمان‌های موجود، می‌بایست، به کلیه موارد ذیل توجه ویژه‌ای صورت پذیرد. کلیه موارد ارائه شده در این قسمت جزء نکات و اصول مراحل اولیه تخریب هر ساختمان می باشد.
5. انواع روش‌های تخریب کلی ساختمان
جهت تخریب کلی ساختمان روش‌های متعددی وجود دارد که می‌توان این روش‌ها را به شرح ذیل خلاصه کرد.
1.5 تخریب دستی ساختمان
این روش، به‌عنوان اولین روش تخریب در سطح جهان شناخته‌شده و اصول آن، تخریب از بالا به پایین به روش دستی می‌باشد. با توجه به شرایط ساخت‌وساز و بافت های فرسوده موجود در ایران، این روش به‌عنوان یکی از روش‌های متداول تخریب، شناخته می‌شود. لذا با توجه به این موضوع، در بخش بعدی این مقاله این روش از تخریب را، به‌صورت ویژه بررسی خواهیم کرد.
وسایل مورداستفاده در این روش تخریب، ابزارآلات دستی نظیر چکش، پتک، دستگاه فرز، هیلتی دستی و… می‌باشد.
2.5 تخریب با ماشین آلات مکانیکی
اصول این روش دقیقاً مشابه تخریب دستی بوده و تخریب در این روش از بالا به پایین و با استفاده از ماشین‌آلات مکانیکی نظیر بیل مکانیکی و… صورت می‌گیرد. همان‌طور که در شکل 11 مشاهده می‌کنید این روش خود به دو گروه تخریب با بیل مکانیکی و تخریب با گوی تقسیم‌شده است.
1.2.5 تخریب با گوی
در این روش، تخریب به‌وسیله جرثقیل‌های دارای گوی‌های استاندارد صورت می‌پذیرد. همان‌طور که در تصویر زیر مشاهده می‌کنید جهت اجرای این روش، می‌بایست فضای کافی در اطراف ساختمان مورد تخریب وجود داشته باشد و همچنین اپراتور این جرثقیل‌ها دارای تخصص و تجربه کافی در خصوص استفاده از آن باشند. از معایب این روش می‌توان به آلایندگی بالای صوتی، زیست‌محیطی و همچنین محدودیت‌های ارتفاعی آن اشاره نمود.
این نوع تخریب به دو روش انجام می‌گردد.
در روش اول، گوی مذکور بر روی سازه سقوط آزاد می‌کند و با ایجاد نیروی فشاری باعث تخریب اعضای داخل ساختمان علی‌الخصوص اعضای افقی می‌گردد (روش پرتاب عمودی).
در روش دوم، گوی با ایجاد چرخش و دوران که در یک خط و در یک امتداد صورت می‌پذیرد، به سمت داخل ساختمان حرکت داده‌شده و باعث تخریب کلیه المان موجود در مسیر حرکت خود می‌شود (روش نوسان خطی).
این نوع تخریب به‌طورمعمول به‌تنهایی قادر به تخریب کلی سازه نمی‌باشد. به طوریکه در این روش علی الرغم تخریب قطعات بتنی به‌صورت کامل، در خصوص قطعات فلزی می‌بایست برش المان‌های مذکور با استفاده از سایر روش‌ها، انجام شود.
گوی‌های مورداستفاده در این روش تخریب، به‌طورمعمول از جنس فولاد صنعتی می‌باشد (فولاد مصرفی در این نوع از گوی‌ها، در فشار بسیار بالا و پیش از نقطه ذوب فشرده‌سازی و ساخته می‌شود) و وزن آن‌ها در حدود 135000 پوند معادل با 6120 کیلوگرم می‌باشد. قطر رایج این گوی‌ها حدوداً برابر با 100 سانتی‌متر می‌باشد.
تا این قسمت با توضیحات اولیه مربوط به این نوع تخریب آشنا شدیم؛ اما لازم است در این نوع تخریب، در جهت افزایش ایمنی و کاهش ریسک، به موارد زیر توجه شود.
در روش تخریب دورانی با استفاده از گوی، لازم است مطابق با شکل زیر، یک کابل دیگر، در جهت کنترل حرکت نوسانی و غیرمنتظره گوی، به گوی متصل می‌شود. لازم به ذکر است، کلیه کابل‌های مورداستفاده در این روش باید پیش از شروع عملیات تخریب، بررسی شوند، بطوریکه تمامی کابل‌ها، کلیه استانداردهای لازم و همچنین مقاومت کافی در برابر بارهای وارده را داشته باشند.
در روش سقوط آزاد لازم است قسمت فوقانی دستگاه، حداقل در ارتفاع 3 متر بالاتر از قسمت مورد تخریب، قرار گیرد.
در خصوص کنترل ریزش اجسام حاصل از تخریب، لازم است به‌اندازه نصف ارتفاع ساختمان به‌علاوه فاصله اضافی جهت مانور دستگاه در بین دستگاه و ساختمان فضای خالی وجود داشته باشد.
با توجه به ایجاد گردوغبار بسیار زیاد ناشی از این روش و همچنین آلایندگی زیست‌محیطی آن، لازم است پیش از تخریب، محدوده تخریب آبپاشی شود.
پیش از اجرای روش مذکور، لازم است فضای لازم جهت تخریب حصار کشی شده و نسبت به عدم عبور خطوط برق اطمینان حاصل شود.
2.2.5 تخریب با بیل مکانیکی
بیل‌های مکانیکی مورداستفاده در عملیات تخریب، در دو نوع بلندمرتبه و کوچک تقسیم‌بندی می‌شوند. در روش تخریب با بیل مکانیکی، بسته به شرایط تخریب، می‌توان عملیات تخریب را از روی سطح زمین و یا از روی ساختمان انجام داد.
1.2.2.5 تخریب از روی سطح زمین
جهت تخریب از روی زمین، لازم است متناسب با ارتفاع سازه از بیل‌های مکانیکی بلندمرتبه استفاده گردد. در تصویر زیر اطلاعات مربوط به تخریب با بیل‌های بلندمرتبه را مشاهده می‌کنید.
تخریب با بیل‌های بلندمرتبه به‌طورمعمول به دو روش سمت به سمت و بالا به پایین صورت می‌پذیرد که اطلاعات مربوط به هر روش در ادامه به‌صورت خلاصه بیان‌شده است.
در خصوص استفاده از این روش لازم است، فضای مناسبی جهت ریزش آوار ناشی از تخریب تأمین شود که این فضا حداقل برابر نصف ارتفاع تخریب می‌باشد.
2.2.2.5 تخریب از روی ساختمان
به‌طورمعمول در عملیات تخریب با بیل مکانیکی، از بیل‌های مکانیکی کوچک، در تخریب ساختمان‌های کوچک استفاده می‌شود، اما وجود شرایط ویژه امکان استفاده از این ماشین‌آلات را در ساختمان‌های بلندمرتبه ممکن می‌سازد. جهت استفاده از بیل‌های مکانیکی کوچک، در ساختمان‌های بلندمرتبه، در ابتدا سقف ساختمان جهت تحمل وزن ماشین‌آلات در صورت نیاز تقویت‌شده و سپس ماشین‌آلات مربوطه با استفاده از روش‌های مختلف به سقف ساختمان انتقال داده می‌شوند. پس از انتقال ماشین‌آلات به سقف ساختمان تخریب ساختمان با استفاده از روش تخریب از بالا به پایین، تخریب می‌گردد.
به‌مانند سایر روش‌ها لازم است در استفاده از این روش، به موارد زیر توجه شود:
در این روش تخریب، جابجایی ماشین‌آلات مکانیکی دارای محدودیت‌هایی می‌باشد. در این روش لازم است ماشین‌آلات در محدوده ایمن جابجا شوند، بطوریکه این محدوده‌ها به‌صورت مناسب علامت‌گذاری شود.
جابجایی ماشین‌آلات در محدوده دوم‌تری لبه ساختمان، یک متری بازشوهای کف و بر روی هر نوع سازه پیش‌آمده یا کنسول دار ممنوع می‌باشد. این محدوده‌ها به‌عنوان محدوده‌های ناامن شناخته می‌شود و لازم است از حرکت ماشین‌آلات در این نواحی جلوگیری شود.
جهت انتقال ماشین‌آلات از طبقه بالا به پایین می‌توان با توجه به محاسبات مهندسی و ایجاد یک رمپ شرایط انتقال ماشین‌آلات را به طبقات پایین فراهم کرد. در ایجاد این رمپ لازم است، شیب حداکثر رمپ برابر نسبت 1 به 1.75 بوده و بیشتر از شیب مجاز حرکتی ماشین نباشد. لازم به ذکر است در صورت عدم تأمین این شرایط لازم است ماشین‌آلات مربوطه، با استفاده از سایر روش‌های مجاز به طبقه زیرین انتقال داده شوند.
اصول تخریب در این روش دقیقاً مشابه تخریب دستی ساختمان می‌باشد و لازم است کلیه عملیات تخریب بر اساس اصول تخریب بالا به پایین صورت پذیرد.
3.5 تخریب با انفجار
عملیات تخریب ساختمان به روش انفجار به‌عنوان یک روش نسبتا نوین در موضوع عملیات تخریب شناخته می‌شود و نسبت به سایر روش‌های نوین، دارای پیشینه بیشتری می‌باشد. این روش نیازمند اخذ تأییدیه‌ها و کنترل‌های بسیار زیادی بوده و اصول آن، متمرکز بر ایجاد ضعف‌های پیش‌رونده و درعین‌حال کنترل‌شده در سازه می‌باشد. در این روش برنامه‌ریزی و ارزیابی خطر موضوع بسیار مهمی بوده و لازم است کلیه نیروی انسانی به کار گرفته در این روش دارای گواهینامه‌های تخصصی تخریب و همچنین تجربه‌های فنی، مهندسی بسیار بالایی باشند.
تخریب با استفاده از انفجار به‌طورمعمول به دو صورت تخریب درختی و تخریب بر روی خود صورت می‌پذیرد.
تخریب درختی: در این نوع تخریب، ساختمان مانند درختی که قطع می‌شود، به یک سمت می‌افتد. این نوع تخریب انفجاری متداول‌تر از نوع دیگر بوده و هنگامی‌که فضای آزاد زیادی در کنار سازه وجود داشته باشد مورداستفاده قرار می‌گیرد. روش این نوع تخریب با توجه به جهت فضای در دسترس تعیین می‌شود بطوریکه ساختمان در قسمتی که دارای فضای در دسترس بوده تضعیف‌شده و سازه با استفاده از کابل‌های فولادی، هادی و سایر تمهیدات به سمت فضای در دسترس تخریب می‌شود.
تخریب بر روی خود: این نوع تخریب در فضاهای با محدودیت‌های ویژه مورداستفاده قرار می‌گیرد و به‌طورمعمول نسبت به روش فوق دارای حساسیت بسیار بالایی می‌باشد. در این روش تضعیف سازه از طبقه پایین شروع‌شده و تضعیف‌های بعدی با استفاده از انفجارهای زمان‌بندی‌شده و برنامه‌ریزی‌شده صورت می‌پذیرد.
دانلود چک لیست عملیات تخریب ساختمان
منبع: سبز سازه